Forum Bydgoskiego Stowarzyszenia Miłośników Zabytków "BUNKIER" https://forum.bsmz.org/ |
|
Cmentarz żydowski „stary” – Bydgoszcz ul. Filarecka https://forum.bsmz.org/viewtopic.php?f=41&t=6334 |
Strona 1 z 1 |
Autor: | Hrab [ niedziela, 12 sty 2014, 13:20 ] | |||
Tytuł: | Cmentarz żydowski „stary” – Bydgoszcz ul. Filarecka | |||
Cmentarz założony w 1816 r. przy ul. Filareckiej. Zaprzestano na nim pochówków w 1874. Zniszczony w 1942 roku przez Niemców. Ostatnie nagrobki przetrwały jeszcze kilka lat po wojnie. Warto poszukać jakichś pozostałości.
|
Autor: | Karass [ niedziela, 12 sty 2014, 13:26 ] |
Tytuł: | Re: Cmentarz żydowski „stary” – Bydgoszcz ul. Filarecka |
Tam jest teraz park. Ewentualne pozostałości są zapewne kilkanaście centymetrów pod ziemią lub wmurowane w powojenne budynki, drogi, tego typu rzeczy. |
Autor: | Hrab [ niedziela, 9 lut 2014, 21:06 ] | |||||||||||
Tytuł: | Re: Cmentarz żydowski „stary” – Bydgoszcz ul. Filarecka | |||||||||||
Na zdjęciach park przy Filareckiej, który zajmuje miejsce dawnego cmentarza. Być może któreś z leżących tu głazów, także tych w stawku, mają coś wspólnego z cmentarzem. Jest też jakaś podmurówka przy alejce prowadzącej w dół w stronę ronda. Tu jest filmik o cmentarzu: http://www.youtube.com/watch?v=bLMvJ5C-jgE Według autora filmu płyty nagrobne z cmentarza zostały użyte do utwardzenia placu na tyłach Adrii. Jedna z macew znajduje się w podbudowie płotu szkoły przy Filareckiej naprzeciwko parku i wieży ciśnień. Zrobiłem jej dzisiaj zdjęcie. Jest to ten sam element co na filmie, ale pewności nie mam czy to płyta nagrobna.
|
Autor: | Hrab [ środa, 19 lut 2014, 23:14 ] | ||||||||
Tytuł: | Re: Cmentarz żydowski „stary” – Bydgoszcz ul. Filarecka | ||||||||
Próbowałem sprawdzić tezę o użyciu płyt nagrobnych do utwardzenia placu na tyłach Adrii. Rzeczywiście znajduje się tam w kilku miejscach sporo płyt granitowych różnej wielkości. Wyglądają raczej na płyty chodnikowe. Nie mają napisów. Zastanawiająca jest ich zróżnicowana wielkość. Nie są też ułożone wg jakiegoś ścisłego planu - w jednym miejscu, lecz w kilku, tam gdzie się wg kogoś mogły przydać. Czyli nie były tu przeznaczone z założenia. To ułożenie jest dość typowe do wykorzystania czegoś, co pojawiło się niespodziewanie. Jeśli płyty pochodzą z cmentarza, to może nie są to płyty nagrobne, a płyty z głównych alejek cmentarnych.
|
Autor: | GrapHite [ czwartek, 20 lut 2014, 16:10 ] |
Tytuł: | Re: Cmentarz żydowski „stary” – Bydgoszcz ul. Filarecka |
Napisy od dołu? |
Autor: | j4rek [ czwartek, 20 lut 2014, 19:48 ] |
Tytuł: | Re: Cmentarz żydowski „stary” – Bydgoszcz ul. Filarecka |
W czasach 'przebudowy' terenów dzisiejszej Wyspy Młyńskiej pracowałem przy robotach ziemnych związanych ze strukturą telekomunikacyjną na obszarze wysypy. Pamiętam, że podczas wykopów natrafiłem na szczątki połamanych płyt z napisami w języku hebrajskim. Możliwe, że zagęszczali i utwardzali kiedyś podmokłe tereny wyspy czym popadło... |
Autor: | Hrab [ piątek, 21 lut 2014, 22:26 ] |
Tytuł: | Re: Cmentarz żydowski „stary” – Bydgoszcz ul. Filarecka |
Może te płyty były z synagogi? Czy mógłbyś to jakoś udokumentować na mapce? Czy one tam nadal leżą w ziemi? W kwestii tego, czy napisy są pod spodem płyt przy Adrii: na zdjęciach widać jedną płytę wykopaną i jakby przygotowaną do relokacji. Wygląda na to, że spód płyty nie jest obrobiony na gładko, więc leżą licem do góry. Na dole chyba nie ma niczego ciekawego. Ale jest akurat okazja by tą płytę przewrócić. |
Autor: | j4rek [ niedziela, 23 lut 2014, 20:16 ] | ||
Tytuł: | Re: Cmentarz żydowski „stary” – Bydgoszcz ul. Filarecka | ||
Ja natrafiłem tylko na 1 kawałek, jeśli mnie pamięć nie myli (było to w wakacje 2008 roku), to był zbliżony rozmiarem do formatu A5 i gruby na parę cm. Nie wiem co się z nim dalej stało, chyba odłożyliśmy go na bok, ale może gdzieś tam dalej spoczywa w ziemi. Oto mapka z zaznaczonym obszarem jaki najbardziej pasuje do moich wspomnień. Mogło to być na tyłach budynku muzeum między kaskadą wodną.
|
Autor: | j4rek [ poniedziałek, 24 lut 2014, 19:14 ] |
Tytuł: | Re: Cmentarz żydowski „stary” – Bydgoszcz ul. Filarecka |
Nowe ciekawe informacje na temat tego znaleziska Skontaktowałem się z kolegą z którym je wykopałem - okazało się, że zabrał on ten kawałek wtedy ze sobą i przekazał siostrze, która jest nauczycielem historii (pisała nawet pracę mgr o podobnej tematyce). Ona ustaliła , że jest to kawałek płyty granitowej z nagrobka żydowskiego. Znalezisko to podobno zostało przekazane do muzeum w Szubinie |
Autor: | Hrab [ poniedziałek, 24 lut 2014, 19:16 ] |
Tytuł: | Re: Cmentarz żydowski „stary” – Bydgoszcz ul. Filarecka |
Da się załatwić fotkę? A może muzeum treść też rozszyfrowało? |
Autor: | j4rek [ poniedziałek, 24 lut 2014, 19:37 ] | ||
Tytuł: | Re: Cmentarz żydowski „stary” – Bydgoszcz ul. Filarecka | ||
Nic więcej na tą chwilę nie wiem, może trzeba by to sprawdzić w muzeum jeśli się tym zajęli. Nie wiem do jakiego muzeum trafił eksponat, chyba nie ma ich w Szubinie dużo. Poniżej pamiątkowa fotka z prac (Sierpień 2008 roku):
|
Autor: | Hrab [ sobota, 8 mar 2014, 23:09 ] |
Tytuł: | Re: Cmentarz żydowski „stary” – Bydgoszcz ul. Filarecka |
Ciekawe opracowanie na temat jednej z rozpraw i wyroku przed Sondergericht Bromberg: Proces Stanisławy Koszcząb. Wynika z niego, że na cmentarzu żydowskim były zakopywane ciała ofiar represji niemieckich zabitych na podstawie wyroków sądu specjalnego. http://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=& ... Ag3ws6RM0Q Fragment: Skuta kajdankami Stanisława Koszcząb została doprowadzona przez dwóch wachmistrzów więziennych. Po odczytaniu przez prokuratora Bengscha sentencji wyroku, na pytanie, czy ma coś do powiedzenia, nie złożyła żadnego oświadczenia. Na rozkaz podoficera Dalma6 z batalionu strzelców 14/II komando składające się z dziewięciu żołnierzy oddało salwę, po której skazana upadła. Podoficer oddał do niej jeszcze strzał w tył głowy, a lekarz stwierdził natychmiastowy zgon. Niemcy wrzucili zwłoki do zbiorowej mogiły na cmentarzu żydowskim w Bydgoszczy. W 1945 r. po przejściu frontu przez Bydgoszcz ekshumowano je i pochowano na Cmentarzu Bohaterów na Wzgórzu Wolności. Tak zakończył się ostatni akt jednego z setek mordów sądowych, jakich dopuścili się sędziowie i prokuratorzy Sądu Specjalnego w Bydgoszczy w czasie swojej działalności w latach 1939–1945. |
Autor: | Drzewol [ niedziela, 20 kwie 2014, 22:06 ] |
Tytuł: | Re: Cmentarz żydowski „stary” – Bydgoszcz ul. Filarecka |
Prawdopodobnie chodzi o cmentarz żydowski przy Szubińskiej, bo na Wzgórzu Wolności spoczywają osoby ekshumowane właśnie stamtąd. Piszę tak dla porządku, bo temat o cmentarzu przy Filareckiej. |
Autor: | Hrab [ poniedziałek, 21 kwie 2014, 06:29 ] |
Tytuł: | Re: Cmentarz żydowski „stary” – Bydgoszcz ul. Filarecka |
Masz rację. Warto założyć wątek na tamten cmentarz i wstawić fotki i mapki. |
Autor: | Drzewol [ poniedziałek, 21 kwie 2014, 07:42 ] |
Tytuł: | Re: Cmentarz żydowski „stary” – Bydgoszcz ul. Filarecka |
Temat tutaj viewtopic.php?f=41&t=397 Sam go założyłem, co ciekawe, w związku z poszukiwaniem informacji, które podałeś powyżej. |
Autor: | kubasz [ wtorek, 22 kwie 2014, 15:23 ] |
Tytuł: | Re: Cmentarz żydowski „stary” – Bydgoszcz ul. Filarecka |
W 2006 roku w Gazecie Pomorskiej był krótki artykuł na temat cmentarza na Filareckiej. Link: http://www.pomorska.pl/apps/pbcs.dll/ar ... 1/60609021 Tekst artykułu: Po żydowskim cmentarzu na Wzgórzu Dąbrowskiego nie ma już śladu. Został zlikwidowany na początku 1940 roku. Do dziś zachowało się zaledwie kilka macew, czyli płyt nagrobnych. Niewiele wiemy o cmentarzu. - Na pewno został założony w 1816 roku na wzgórzu, koło stawów - mówi Zdzisław Hojka, kierownik działu historii Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy. Wtedy gmina żydowska liczyła około 300 osób. Jak pisze Zbigniew Raszewski w "Pamiętniku gapia” rozmnożyła się dopiero w drugiej połowie ubiegłego stulecia. Miasto przeobrażało się w prężny ośrodek przemysłowo-handlowy. Wraz z liczbą ludności (ponad 27 tysięcy w 1871 roku) rosła liczba Żydów (w 1871 roku ponad 3 tysiące). Natomiast w 1939 roku Bydgoszcz miała już przeszło 140 tysięcy mieszkańców, w tym 2 tysiące Żydów, czyli mniej niż przed siedemdziesięcioma laty. Ilu Żydów spoczęło na cmentarzu na Wzgórzu Dąbrowskiego? Tego nie wiemy. Wiadomo, że przed wojną Żydzi mieli jeszcze w Bydgoszczy drugi cmentarz: przy ul. Szubińskiej 103. W drodze do szkoły Bronisław Matuszewski doskonale pamięta cmentarz na wzgórzu. Codziennie przechodził obok idąc do szkoły powszechnej. Na początku wojny, jako kilkunastoletni młodzieniec, trafił do niemieckiego obozu dla nieletnich "Erziehungslager Bromberg” przy ul. Dwernickiego. - Pracowałem przy odśnieżaniu ulic Bydgoszczy. Rozbierałem też synagogę przy ulicy Jana Kazimierza oraz kościół pojezuicki na Starym Rynku. Jednak, jedną z pierwszych prac, do której nas zapędzono, była likwidacja cmentarza żydowskiego na Wzgórzu Dąbrowskiego. Rozpoczęliśmy ją pod koniec lutego 1940 roku, a zakończyliśmy w marcu. Tak więc przez kilkanaście dni, bez względu na śnieg czy mróz, przychodziliśmy na wzgórze. Niemcy kazali nam rozbijać macewy na drobne kawałeczki. Robiliśmy z nich kamienne dróżki, które prowadziły od wieży ciśnień około stu metrów w kierunku zachodnim. Z bólem serca niszczyliśmy te nagrobne płyty. Mieliśmy świadomość, że pod nimi cały czas spoczywają ludzie. Wiedzieliśmy, że cmentarz miał już wtedy ponad sto lat - wspomina po kilkudziesięciu latach Bronisław Matuszewski. Pamiątka na podwórzu Maciej Obremski, historyk, dodaje: - Nie wszystkie macewy zniszczono. Część w czasie okupacji umieszczono pod płytą lotniska wojskowego, a z innych utworzono chodnik przy "Strzelnicy” na ulicy Toruńskiej. Macewy były poodwracane napisami do ziemi. Na początku lat osiemdziesiątych kilka wyjąłem i przewiozłem na podwórze ratusza przy ulicy Jezuickiej 2. Do dziś się tam znajdują. Niektóre są mocno zniszczone, ale nadal dokumentują historię bydgoskich Żydów. Należy się szacunek Bronisław Matuszewski ubolewa, że dziś o cmentarzu nie przypomina nawet skromna tablica. - W miejscu, gdzie się znajdował rośnie trawa. Dzieci po niej biegają, grają w piłkę. Przecież ciał nie ekshumowano, więc kilkadziesiąt osób wciąż spoczywa w tym miejscu. Należy im się szacunek. Może ktoś w końcu pomyśli, by ich w jakiś sposób upamiętnić. czekamy na wspomnienia Pamiętacie Państwo cmentarz żydowski na Wzgórzu Dąbrowskiego? Może macie jego zdjęcia? A może uczestniczyliście w jego likwidacji? Czekamy na kontakt - 052 3263 215. |
Autor: | Hrab [ poniedziałek, 6 sty 2020, 19:39 ] | ||
Tytuł: | Re: Cmentarz żydowski „stary” – Bydgoszcz ul. Filarecka | ||
Na planie z 1911 roku widać że w tym miejscu sąsiadują ze sobą 2 cmentarze - obok żydowskiego jest pokazany cmentarz chrześcijański z krzyżami. Zastanawia też czerwony krzyżyk na terenie parkowym. Link do mapy:http://maps.mapywig.org/m/City_plans/Central_Europe/BYDGOSZCZ_1911_17.5K.jpg
|
Autor: | MWS [ poniedziałek, 6 sty 2020, 22:03 ] |
Tytuł: | Re: Cmentarz żydowski „stary” – Bydgoszcz ul. Filarecka |
Czerwone krzyżyki oznaczają szpital lub lecznicę - vide legenda mapy/planu Krzyżyk w parku to oznaczenie dla domu dla samotnych mężczyzn (tych bogatszych), zbudowany 1884/85; na mocy testamentu (tudzież środków) Luizy Gisse-Rafalskiej. Dzisiaj - Grudziądzka 43 |
Autor: | Ewing [ wtorek, 7 sty 2020, 20:45 ] | ||
Tytuł: | Re: Cmentarz żydowski „stary” – Bydgoszcz ul. Filarecka | ||
Znalazłem kiedyś info, że ten budynek pierwotnie był wzniesiony jako właśnie szpital - Bürgerhospital Przemawia za tym również jego budowa - chociażby szerokie klatki schodowe.
|
Autor: | szesnasty [ środa, 8 sty 2020, 03:47 ] | |||
Tytuł: | Re: Cmentarz żydowski „stary” – Bydgoszcz ul. Filarecka | |||
Podobną informację - o istnieniu tam szpitala - znalazłem w książce Przemysława Pawła Grzybowskiego, Katarzyny Marszałek i Joanny Brzozowskiej pt. "Dom na szwederowskiej skarpie" (wydawnictwo impuls, Kraków 2019). Książka dostępna jest na stronie: https://books.google.pl/books?id=Okq4Dw ... cz&f=false Poniżej dwa fragmenty z niej:
|
Strona 1 z 1 | Strefa czasowa UTC+1godz. [letni] |
Powered by phpBB® Forum Software © phpBB Group http://www.phpbb.com/ |