Zakończyły się wstępne badania archeologiczno - architektoniczne na dawnym niemieckim poligonie rakietowym ,,Heidekraut” . W skład ekipy badawczej wchodzili moi koledzy, a zarazem wypróbowani współpracownicy z wcześniejszych badań i prac terenowych: Jarek i Sławek.
Celem badań było wstępne rozpoznanie terenu poligonu. Prowadzono wyłącznie badania powierzchniowe, polegające na odnalezieniu i inwentaryzacji wszystkich widocznych jeszcze na powierzchni ziemi reliktów infrastruktury wojskowej.
W trakcie prac badaniami objęto obszar o powierzchni 917 ha, zlokalizowany w kompleksie leśnym na wschód od stacji kolejowej Wierzchucin. Granice obszaru prospekcji terenowej wyznaczały:
granicę zachodnią stanowiła linia kolejowa nr 201, relacji Bydgoszcz – Kościerzyna
granicę północną stanowiła rzeczka Ryszka (od przecięcia z linią kolejową nr 210 do przecięcia z drogą leśną do leśniczówki Jelenia Góra), a następnie droga leśna do leśniczówki Jelenia Góra
granicę wschodnią wyznaczała utwardzona droga z leśniczówki Jelenia Góra do mostu na rzeczce Ryszcze pod dawną osadą Hamer (obecnie nieistniejącą)
granicę południową wyznaczała rzeczka Ryszka (od mostu przy osadzie Hamer do jeziora Suchom), następnie nieutwardzona droga z Lisin do Wierzchucina (do przejazdu na linii kolejowej nr 208) i linia kolejowa nr 208, relacji Chojnice - Laskowice Pomorskie
Łącznie rozpoznano 242 obiekty, zgrupowane w 21 głównych typach. W obrębie typów wydzielono podtypy i dalej odmiany.
Wykonano zbiorczy plan w skali 1:10000 ukazujący rozmieszczenie poszczególnych typów obiektów oraz szczegółowy plan w skali 1:5000, gdzie naniesiono ich narysy oraz kierunek wejścia lub wjazdu do wnętrza. Dla każdego z obiektów wykonano kartę ewidencyjną zabytku architektury militarnej, gdzie podano jego lokalizację, funkcję, konstrukcję, opis techniczny i parametry, wytyczne konserwatorskie oraz plany i fotografie.
Najliczniejszym typem były relikty ukryć dla pojazdów - 69 obiektów. Sklasyfikowano je w 2 podtypach, za kryterium podziału przyjmując narys wnętrza. W obrębie podtypów wydzielono 12 odmian, za kryterium przyjmując z kolei jego wielkość i proporcje.
![Obrazek](http://images41.fotosik.pl/1693/73241835a625a97bmed.jpg)
Obiekt 47 - relikt ukrycia dla pojazdu. Widoczny wykop z dobrze zachowanym ziemnym obwałowaniem. Na pierwszym planie wjazd do wnętrza obiektu
Kolejnym typem były relikty ziemianek – 63 obiekty. Zinwentaryzowane obiekty sklasyfikowano w 8 podtypach, za kryterium podziału przyjmując lokalizację wejścia do ziemianki. W obrębie podtypów wydzielono 9 odmian, za kryterium przyjmując wielkość obiektu.
![Obrazek](http://images46.fotosik.pl/1706/61918dc555a34b1bmed.jpg)
Obiekt 52 - relikt ziemianki. Widoczny wykop z dookolnym wałem ziemnym i korytarzowe wejście
Najbardziej spektakularnym typem były rzecz jasna kratery uderzeniowe (w ilości 9 obiektów), stanowiące efekt upadku i detonacji rakiety V – 2. Mają one charakterystyczną budowę – centralny lej oraz dookolną strefę depozycji. Wielkość strefy ekskawacji: od 12,0 do 23,0 m. Głębokość: od niemal całkowicie zniwelowanych (obiekt nr 201 zasypany po wojnie przez Brunona Jagłę), po głębokość około 5,2 m.
Teren dawnego poligonu rakietowego „Heidekraut” to niezwykle cenny przykład zabytku techniki wojskowej z okresu II Wojny Światowej. Kwestią kluczową jest w chwili obecnej podjęcie starań nad jego prawną ochroną. Równolegle toczą się rozmowy o zachowanie niezwykle ciekawej wieży ciśnień w Wierzchicinie, którą PKP ma zamiar ... wyburzyć
![Surprised :o](./images/smilies/icon_e_surprised.gif)
.
W oparciu o zachowane relikty infrastruktury poligonu oraz wnętrza wieży ciśnień ma szansę powstać w tym miejscu skansen poligonu „Heidekraut”. Moim zdaniem, może to być największa atrakcja turystyczna Borów Tucholskich.
![Obrazek](http://images46.fotosik.pl/1706/1d096d2ec9c29c05med.jpg)
Nasi tu byli
![Very Happy :D](./images/smilies/icon_e_biggrin.gif)
Butelka od piwa znaleziona przy obiekcie 234
Serdecznie dziękuję wszystkim osobom, które pomagały w badaniach, udzieliły informacji, sugestii i wskazówek terenowych. Osobne podziękowania dla miejscowych świadków, tudzież spiritus movens całego przedsięwzięcia - Barka Puchowskiego ze Stowarzyszenie na Rzecz Ocalenia Śladów Przeszłości w Gminie Cekcyn „Światło"