Tlumaczone z:
http://kpbc.umk.pl/dlibra/docmetadata?i ... =&lp=1&QI=Cytuj:
Prondy, 26 marca 1905
Dotyczy J. Nr 1588
Sprawozdanie lokalne na tematy:
1. krajobraz (pola, las, łąki, ogrody, góry, doliny, rzeki, jeziora, itp. - Szkic planu miejscowego i opis);
2. natura (dzikie i uprawiane produkty rolne i ich wykorzystanie);
3. produkty przemysłowe (ich wykorzystanie);
4. wydarzenia historyczne (dokładne daty);
5. styl życia, opieka społeczna, edukacja i moralność;
6. legendy i sagi oraz
7. co jeszcze warto wspomnieć, o tutejszych ludziach i ziemii
1. Ta część mojej wsi, w której znajduje się szkoła, jest położona z dala od drogi w idyllicznym położeniu nad stawem, wokół którego z powodów bardzo praktycznych osiedlili się pierwsi rolnicy (nawet teraz można zobaczyć latem i zima bydło pijace w stawie). Pierwsi mieszkańcy zostali osiedleni tutaj przez rzad Fryderyka Wielkiego po ukończeniu budowy Kanału Bydgoskiego i przybyli ze Szwabii. Po wykarczowaniu lasu wokół wsi zdobyli częściowo całkiem lukratywne pola uprawne. Teraz jest tylko na południowej stronie oraz daleko na południe i zachód las sosnowy, przeplatany z bardzo mała iloscia jodły, brzozy i dębu, który jednak przeważnie biednym mieszkańcom daje wiele korzyści, takich jak drewno opałowe, jagody, grzyby, itp. Laki leżące nad kanałem były dawniej bardzo niewydajne, ziemia kwaśna, a bydło nie mialo dobrego siana; ale po tym jak w 1884 roku zostało założone przez byłego właściciela młyna Schreinera i przeze mnie stowarzyszenie rolnicze, udalo nam się naklonic rolnikow do uzywania sztucznych nawozow, co poprawilo jakosc siana. Jeszcze do niedawna zboże było mlocone cepem i i wszystke plewy były zbierane recznie. Teraz każde gospodarstwo posiada narzędzia rolnicze. Kiedy zostałem tu przeniesiony w 1866 roku, a moja żona zaczęła szorować pomieszczenie, roześmiały się tutejsze kobiety i mowily "datau hert wi ken(ten?) Tid," [nieznany dialekt!]. Teraz jest tylko kilka domow, gdzie nie byłoby dość czysto. Wczesniej uprawiano tu siemię lniane, tkano len i wełne (trzymali owce) z których robiono ubrania dla kobiet, mężczyzn i dzieci, dzisiaj te produkty sa w pełni zastąpione przez pozornie tańsze i wiele delikatniejsze towary Żydów.
Zostala jedna rodzina gdzie przędzie się len i tka płótno , które następnie jest bielone w stawie. Okolica nie jest równa, a jednak dzieciom bardzo wyraźnie można pokazac rzeki, jeziora, góry i doliny, bo wszystko tu jest, nawet jeśli tylko w małych rozmiarach.
cdn...