Niemiecki obóz przesiedleńczy w Potulicach - niemiecki obóz koncentracyjny, zbudowany w 1941 w Potulicach, jako podobóz Stutthofu) (od jesieni 1941 do początku 1942). W styczniu 1942 r. obóz w Potulicach został organizacyjnie usamodzielniony.Szacuje się, że na terenie obozu przebywało około 25 tys. osób.W czasie okupacji niemieckiej w okresie II wojny światowej, Potulice znalazły się w granicach Rzeszy. Nazwę wsi zmieniono na Potulitz, a później Lebrechsdorf. We wsi założono niemiecki obóz przesiedleńczy i obóz pracy Lebrechtsdorf.Obóz zaczął funkcjonować z dniem l lutego 1941 roku.Cmentarz wojenny zlokalizowany jest na terenie byłego obozu przesiedleńczego i pracy. Na cmentarzu spoczywa blisko 1300 więźniów. W 1969 r. odsłonięto na cmentarzu pomnik, upamiętniający miejsce spoczynku ofiar obozu hitlerowskiego.
Obóz w został założony 1 lutego 1941r. jako obóz zbiorczy dla polskich rodzin wysiedlanych z Pomorza, a następnie kierowanych na teren Generalnego Gubernatorstwa. Obóz początkowo mieścił się w budynkach miejscowego folwarku. W okresie od jesieni 1941 do początku 1942 r. pełnić funkcję "wychowawczego" obozu pracy. W tym czasie rozpoczęto rozbudowę, która trwała aż do końca 1944r. Od 1 września 1942 r. podporządkowano mu obozy Centrali Przesiedleńczej w Smukale i Toruniu.
Do obozu Niemcy kierowali wysiedlane rodziny polskie, których gospodarstwa zostały przekazane osadnikom niemieckim. Więźniowie obozu początkowo kierowani byli do prac w gospodarstwach rolnych i dużych zakładach przemysłowych na terenie okręgu Gdańsk - Prusy Zachodnie. Po rozbudowie obozu, na jego terenie powstawały także filie przedsiębiorstw przemysłowych. Na terenie obozu funkcjonował również wydzielony obóz dla dzieci ze wschodu (Ostjugendbewahrlager).
W dniu 21 stycznia 1945 r. w obozowej ewidencji było odnotowanych 11 188 osób. Na terenie obozu przebywało 5339 osób, w tym 660 dzieci i 189 chorych. Poza obozem w komandach na terenie przedsiębiorstw Gdańska, Gdyni, Elbląga, Bydgoszczy i Piły były 4552 kolejne osoby, a w gospodarstwach rolnych - 1327 osób. Przyjmuje się, że ogółem w obozie było więzionych około 25 tys. osób. W ewidencji zgonów odnotowano 1297 osób, w tym 767 dzieci.
W dniu 21 stycznia 1945 władze nienieckie zarządziły ewakuację i rozpoczęły niszczenie dokumentacji. Część zdjęć uratował Kazimierz Koperski, więzień obozów Stutthof i Lebrechtdorf (Potulice).
Centralny Obóz Pracy dla Niemców w Potulicach - W latach 1945-1950 w Potulicach znajdował się Centralny Obóz Pracy w Potulicach dla Niemców. Zwłoki niemieckich więźniów wrzucano za miejscowością do dołów na wyrobisku po piasku, które potem zamieniono na wysypisko śmieci. Około 3500 Niemców zmarło w tym obozie (lata 1945-1950).
Obóz ten został założony w miejscu istniejącego już obozu koncentracyjnego
Zdjęcia ze strony dziedzictwo.polska.pl
