|
Aero - fantastyczne zdjęcia. Skąd masz takie perełki?
Garść informacji na temat Bardziejów - jak się okazuje, osady o jakże ciekawej historii.
Osada Bartodzieje Wielkie wzmiankowana jest po raz pierwszy w 1298 r., kiedy to książę inowrocławski Przemysł wraz z matką Salomeą i braćmi Leszkiem i Kazimierzem potwierdzili kilku bartników w posiadaniu gruntów w Bartodziejach, pod warunkiem opłacania rocznego czynszu w postaci miodu lub 12 grzywien.
W późniejszym okresie wieś należała do starostwa bydgoskiego. W 1504 r. król Aleksander Jagiellończyk zakazał kmieciom bartodziejskim zakładać barcie w lasach miejskich. W 1552 r. we wsi mieszkało 12 kmieci, a jej areał w 1565 r. wynosił 6 łanów. Według lustracji z 1661 r. wieś ta „bez zasiewku i orania cale pusto leży". Jedynie bartnicy płacili 50 zł. Wkrótce jednak potem we wsi „na obu stronach rzeki" było 8 kmieci, 6 półgburków, 6 komorników i 3 ratajów. Na niewielkim folwarku zbierano 586 kop żyta, pszenicy, jęczmienia, owsa i grochu. W 1674 r. pogłówne opłaciło 49 osób. Stan wsi w okresie wielkiej wojny północnej z początków XVIII w. przedstawiają wizje z lat 1712-1717. W 1712 r. był tu folwark, 2 rataje i owczarz oraz jeden gospodarz, który „trochę tylko siał roli". W 1717 r. „role odłogami niezasiane leżą". W 1744 r. istniał tu dobrze zagospodarowany folwark, do którego należało 27 włók i 2 morgi gruntów uprawnych oraz łąki, na których zbierano 137 wozów siana. Wymieniony jest także browar i gorzelnia. W budynkach dworskich mieszkał owczarz, karczmarz, kowal i rataje. We wsi było 10 gospodarzy, którzy płacili po 8 zł czynszu, pogłówne i odrabiali pańszczyznę. Według inwentarza z 1753 r. na 6 włókach było 10 gospodarzy, którzy płacili jedynie 532 zł czynszu, pogłównego, hyberny i dziesięciny. W 1765 r. wieś liczyła 6 łanów. Rok później 8 gospodarzy uprawiało 6 łanów. W budynkach dworskich mieszkali: karczmarz, kowal, Stanisław Kucharski w chałupie w Krzywonurcie i Szymon Kwiatkowski w Spichrzysku. Na gruncie zamkowym mieszkał Ignacy Rottman. Ponadto wymieniony jest folwark z gorzelnią i browarem.
W 1772 r., po I rozbiorze Polski, nazwę folwarku zniemczono na Gross Bartelsee. W 1789 r. na jego terenie znajdowało się 13 dymów (gospodarstw). W 1818 r. mieszkało tutaj 118 osób. Spis z 1860 r. wymienia już 32 budynki, zamieszkałe przez 242 osoby, z czego 191 było ewangelikami, natomiast 51 katolikami. W 1867 r. folwark, wzmiankowany jako Bartelsee Gross, zamieszkiwało 313 osób. W 1871 r. liczba ta wzrosła do 331 (251 ewangelików, 80 katolików). Z wolna następował dalszy rozwój osady. Na początku XX w., w 1905 r., folwark Gross Bartelsee miał powierzchnię 215,4 ha. W jego skład wchodziło 59 budynków zamieszkałych przez 699 mieszkańców (439 ewangelików, 252 katolików). W 1920 r. gmina Bartodzieje Wielkie, o powierzchni 200,03 ha, włączona została do Bydgoszczy.
Analizę planigrafii osady umożliwiają źródła kartograficzne z XIX - XX w. Najstarszym z nich jest plan Schroetera z lat 1798-1802. Przedstawioną na nim sytuację z powodzeniem możemy odnieść do okresu staropolskiego. Znacznie większe możliwości poznawcze dają późniejsze plany z 1857 r. i 1908 r. Na ich podstawie możemy powiedzieć, że obszar folwarku rozpościerał się po obu stronach traktu z Bydgoszczy do Fordonu (obecna ul. Fordońska), w miejscu skrzyżowania z drogą prowadzącą od Brdy do Zamczyska i Grochola. Jej S część (od Brdy do obecnej ul. Fordońskiej) to obecna ul. Żabia (niem. Wasser Strasse), część N to obecna ul. Gajowa (niem. Horst Strasse). Zabudowania folwarku rozpościerały się koncentrycznie wokół owego skrzyżowania, największe zagęszczenie osiągając w części S, pomiędzy Brdą, a ul. Fordońską. Tutaj zapewne znajdowała się gorzelnia i browar, wzmiankowane w XVII i XVIII – wiecznych źródłach pisanych.
W odległości ok. 60 m na N od skrzyżowania miał swoje koryto niewielki ciek wodny, płynący z rejonu folwarku Szretery (niem. Schröttersdorf), poprzez folwark Bartodzieje Wielkie i uchodzący do Brdy w rejonie obecnej ul. Fordońskiej nr 32 (lokalizacja GPS: N 53° 07' 9.20" E 18° 02' 39.29"). Na N od strumienia, w odległości 40 m na W od traktu do Zamczyska znajdował się wiatrak (obecna ul. Gajowa nr 43 – lokalizacja GPS: N 53° 07' 31.78" E 18° 02' 23.96"). Wiatrak ten po raz pierwszy występuje na planie z 1818 r. W niewielkiej odległości na S i NE od wiatraka zlokalizowane były dwa niewielkie wybierzyska gliny.
Teren wokół folwarku Bartodzieje Wielkie był odlesiony i użytkowany rolniczo. Zabudowa była rozproszona, koncentrując się dopiero 800 m na W, w rejonie folwarku Szretery (niem. Schröttersdorf). Na E, w odległości 500 m, przebiegał kolejny, równoległy trakt od Brdy do Zamczyska i Grochola (niem. Rulmer Strasse, obecnie jest to ul. Bałtycka). Na południe od analizowanej osady, ale już na przeciwległym, prawym brzegu Brdy, zlokalizowany był folwark Bartodzieje Małe.
Pod koniec XIX w., w związku z budową cegielni (pierwotnie znajdowała się ona w rejonie skrzyżowania obecnej ul. Polanka i Swarzewskiej), wytyczono kolejną drogę – Ziegeleis Strasse (obecnie jest to ul. Cegielniana). Na potrzeby gminy ewangelickiej powstał również niewielki cmentarz, położony przy S skraju traktu do Fordonu (obecna ul. Fordońska 28 A – lokalizacja GPS: N 53° 07' 14.11" E 18° 02' 37.82"). Cmentarz ten funkcjonował do 1945 r. Jego późniejsze losy są nieznane – zapewne usunięto jedynie nagrobki, pochówki pozostały natomiast w ziemi.
_________________
,,Powiedziałem im również, aby nie pracowali w firmach produkujących narzędzia mordu i żeby wyrażali pogardę dla ludzi, którzy myślą, że takie narzędzia są nam potrzebne" - Kurt Vonnegut, Rzeźnia numer pięć
|
.gif)
Zaloguj się
Zarejestruj się
FAQ
Szukaj
Dlatego wklejam kilka starych fotek z oklepanymi tematami 
Jeszcze kilka przykładów.