Forum Bydgoskiego Stowarzyszenia Miłośników Zabytków "BUNKIER"

UWAGA: W przypadku problemów technicznych z forum lub problemów z rejestracją prosimy o kontakt pod adresem: forum@bsmz.org lub prosimy pisać w dziale "POMOC" (dział ten nie wymaga rejestracji).
Dzisiaj jest czwartek, 28 mar 2024, 22:18

Strefa czasowa UTC+1godz. [letni]




Nowy temat Odpowiedz w temacie  [ Posty: 11 ] 
Autor Wiadomość
Post: poniedziałek, 11 lip 2011, 02:02 
Offline
Gość
Awatar użytkownika

Rejestracja: wtorek, 8 mar 2011, 01:02
Posty: 437
Kilka dat i faktów tytułem wprowadzenia:

Karbid:
- w 1862 roku Fryderyk Wöhler odkrywa węglik wapnia – karbid, który pod wpływem wody wydziela gaz – acetylen.
Acetylen spala się jasnym płomieniem i akurat ta cecha, w tamtych czasach, zostaje uznane za jego największą zaletę.
Ówczesny świat nauki wróży mu „świetlaną przyszłość” (dosłownie i w przenośni) jako medium oświetleniowemu.
(palnik spawalniczy pojawi się dopiero w 1901r)
- w 1894 roku Henryk Maisson opracowuje przemysłową metodę produkcji karbidu.
Najwyższa pora, gdyż karbid jest coraz bardziej pożądany jako „paliwo” do wszelkiego rodzaju lamp – ulicznych, rowerowych, kolejowych, górniczych, wojskowych…….. .
Technologia produkcji karbidu jest stosunkowo prosta.
Jedyny problem to „czyste” piece osiągające temperaturę 2500 *C , a to wymaga dużych ilości energii.

Energia (tania):
- 1855 - James B. Francis opracowuje turbinę wodną swojego pomysłu
- 1870 - Lester Allan Pelton opracowuje swój rodzaj turbiny
- 1882 - uruchomiona zostaje na rzece Fox w Appleton, w stanie Wisconsin, pierwsza elektrownia wodna. (Edison Electric Light Company)
Produkowana energia zasila papiernię. (moc około 12,5 kW).
Technologia ta szybko dociera do Europy. Problemem okazuje się brak linii przesyłowych
i urządzeń z nimi związanych co wymusza umieszczanie odbiorców (fabryk) blisko elektrowni.
Dodatkowo, stosowany wtedy powszechnie prąd stały (technologia opracowana i preferowana przez Edisona) nie nadaje się do przesyłu na dalsze odległości.

W 1897 roku zostaje zbudowana, w Trollhättan w Szwecji, pierwsza w Europie fabryka karbidu.
(odkrycie Niemca; technologia Francuza, a projekt fabryki amerykański)
W tworzeniu tego obiektu uczestniczy niejaki Kurt Erdmann Rosenthal – dobrze wykształcony syn niemieckiego fabrykanta, mocno zainteresowany wszelkimi nowymi technologiami.
Już rok później (1898) organizuje on w Berlinie Międzynarodową Wystawę Acetylenu i zakłada biuro zajmujące się projektowaniem zakładów wytwórczych karbidu i handlem surowcami do jego produkcji.

W tym samym czasie ów K.E. Rosenthal wraz z Alfredem M. Goldschmidtem (?) zakładają spółkę Brandenburgischen Carbidwerke GmbH,
Spółka nabywa tereny i rozpoczyna budowę Wytwórni Karbidu w Steinbusch koło Woldenbergu - czyli w Głusku koło Dobiegniewu.
(tworząc zakład podległy Carbidwerk in Steinbusch)
Powstaje tam zapora spiętrzająca wody rzeki Drawy na wysokość 7,8 metra, oraz elektrownia wodna „Kamienna”,
z dwoma generatorami o łącznej mocy 960 kW.
Wytworzona energia elektryczna zasila pobliską fabryki karbidu, a w późniejszym czasie trzy okoliczne powiaty.
Elektrownia istnieje i pracuje do dnia dzisiejszego. Więcej TUTAJ

1. Elektrownia w Głusku na Drawie
Obrazek


W 1902 roku powstaje kolejna spółka - Wasserkraftanlage und Carbidfabrik Mühlthal GmbH, jako spółka podległa Brandenburgischen Carbidwerke GmbH.
Cel – budowa i eksploatacja fabryki karbidu w Smukale /k. Bydgoszczy, gdzie też zostają zakupione tereny dla realizacji tego zadania, wraz z istniejącą już tam małą elektrownią wodną.

Inspiracją dla tego przedsięwzięcia był stale zwiększający się popyt na karbid na rynku niemieckim . Produkcja krajowa nie zaspakajała bieżących potrzeb, a import powodował dodatkowe koszty, które przekładały się na cenę zbytu.
Pozytywne doświadczenia z dotychczas uruchomionymi zakładami produkcji karbidu, opartych na energii czerpanej z sił wody, wskazywały, że pomimo dużych kosztów ponoszonych w związku a koniecznymi pracami hydrotechnicznymi, zakłady takie szybko osiągały rentowność (ok. 4 lata).
Aby dodatkowo zwiększyć rentowność, zakład w Smukale miał oprócz karbidu wytwarzać nawóz sztuczny - azotniak (cyjamid wapnia, uzyskiwany przez azotowanie karbidu).

Smukała, jako lokalizacja dla takiej produkcji, została wybrana nieprzypadkowo.
Brda jest stosunkowo dużą rzeką, co umożliwia czerpanie z jej nurtu odpowiednio dużej energii. Bliskość Bydgoszczy z jej rozwiniętym handlem i transportem ułatwia zakup potrzebnych materiałów, sprzedaż produktu, a także dostęp do urzędów państwowych przy załatwianiu formalności. Istniejąca linia kolejki wąskotorowej, skomunikowana z koleją szerokotorową w Bydgoszczy i Koronowie, teoretycznie, rozwiązuje problemy transportu. (teoretycznie – gdyż układ ten został uznany za niewystarczający, w związku z czym za sprawą Wasserkraftanlage und Carbidfabrik Mühlthal GmbH powstało połączenie z Maksymilianowem).
Istniejąca w Smukale od roku 189? (kto?; kiedy?; w jakim celu?) elektrownia wodna posiadała zbyt małą moc jak na potrzeby produkcji karbidu, ale była dużym udogodnieniem jako zasilanie placu budowy, pomp , maszyn , oświetlenia itp. Była to mała i stosunkowo prosta konstrukcja. Spiętrzenie wody dla turbiny uzyskano za pomocą drewnianej zapory. Wynosiło ono 1,3 m. Zapora miała 7 metrów długości i 4 regulowane przepusty. Istniał też przepust dla tratw. Był on zbyt wąski (3,2 m),w stosunku do typowych wymiarów spławianych tratw i zmuszał flisaków do ich rozpinania przed przeprawą.
Szczyt tamy o szerokości 2,2 m i stanowił drogę transportową. W budynku maszynowni zainstalowany był generator o mocy 117 kW.

2. Orientacyjny przebieg koryta Brdy i lokalizacja pierwszej elektrowni.
(na podstawie opisu, oraz oznaczonych na póżniejszej mapie: starego koryta Brdy i elementów starej elektrowni – improwizacja na temat)
Obrazek


Budowa karbidowni rozpoczęła się w 1902 roku od kompleksowej niwelacji terenu, co miało umożliwić dokładne ustalenie wszelkich punktów wysokościowych związanych z planowaną nową zaporą.
Już 01.10.1902 uruchomiono linię kolejki Smukała – Maksymilianowo – jak na razie bez przeprawy przez Brdę. Budowę karbidowni ukończono w roku1903.
Rozpoczęcie prac nad nową zaporą opóźniało się z powodu perturbacji z wykupem terenów, które miały zostać zalane w wyniku jej powstania (16 ha). Wymagało to prowadzenia negocjacji z 48 właścicielami gruntów. W końcu, przy wydatnej pomocy dyrektor ds. administracyjnych Königlichen Bromberg, problem został rozwiązany i w 1904 roku ruszyła budowa tamy i elektrowni.
W jej trakcie został zmieniony przebieg koryta Brdy. Urobek z wykopów pod nowe konstrukcje został wykorzystany do zasypania starego koryta i uzyskania wymaganej wysokości terenu. Dawne pomieszczenie turbiny i generatora wypełniono w dolnych partiach gruntem i użyto jako wzmocnienie nowej konstrukcji.
Nowa zapora została wykonana jako zapora ziemna, z glinianym rdzeniem uszczelniającym o grubości 2 m. Jej wysokość przy średnim stanie wody – 8,4m. W miejscach, zasypanego, starego koryta Brdy zastosowano ścianki szczelne wbite na głębokość 13 m.
Cała konstrukcja została zabezpieczona przed rozmywaniem materacami faszynowymi i płytami betonowymi.


3. Mapa – szkic z 1906 roku przedstawiająca elektrownię i wytwórnię karbidu w Smukale.
Obrazek


Na prawej części zapory zbudowany został betonowy jaz. Posiadał cztery przepusty.
Pierwszy, najbliższy prawego brzegu, był kanałem- przepustem dla tratw, o szerokości 5,3 m.i długości 80m , zamykanym za pomocą jazu bębnowego umieszczonego powyżej zapory, na wlocie kanału. (dzięki jego wymiarom można było spławiać normatywne tratwy o szerokości 4,3m)
Z pozostałych trzech przepustów, jeden był przelewem stałym, dwa pozostałe wyposażone były w regulowane zastawy.
Długość jazu - ok. 25m . Po jego zwieńczeniu, o szerokości 5,5m, prowadziła jezdnia i tor kolejki.


4. Jaz w Smukale – widoczne przepusty i przerzutnia tratw (pierwsza z lewej)
Obrazek


5. Wjazd na jaz w Smukale od strony Opławca (prawy brzeg). Po lewej widoczne mechanizmy zastaw.
W tle budynek mieszkalny pracowników administracji Wasserkraftanlage und Carbidfabrik Mühlthal GmbH.
Obrazek


Oddzielną konstrukcją był kanał roboczy elektrowni. Położony po lewej stronie zasypanego koryta Brdy. Na całej jego długości zastosowano ścianki szczelne i 20cm nakład z gliny, podwyższone, miękko profilowane brzegi, oraz wał od strony „wyspy”. Kanał miał 11m szerokości (po lustrze wody) i 51m długości. Nad jego wlotem przerzucony był most betonowy (droga + tor kolejki).


6. Początek kanału roboczego elektrowni i most nad nim (zdjęcie powojenne)
Obrazek


7. Wjazd na most nad kanałem roboczym od strony Smukały (Maksymilianowa)
Obrazek


Woda kanałem trafiała na filtry, zatrzymujące zanieczyszczenia, a następnie do komór turbin umieszczonych w budynku elektrowni.
Pracowały tam dwie turbiny Francisa sprzężone z dwoma generatorami o łącznej mocy 1,45 MW. (= 3000V DC). Efektywny spad wody wynosił 6,4 m.
Obok budynku elektrowni istniała dodatkowa zastawa – spust nieczystości wyłapanych przez filtry, oraz przepławka dla ryb.
Wyprodukowany prąd przesyłany był do wytwórni karbidu znajdującej się na prawym brzegu Brdy, dwoma oddzielnymi liniami.


8. Budynek elektrowni (hala maszyn) w budowie.
Obrazek


9. Budynek elektrowni od strony „niskiej wody” Po prawej spust zanieczyszczeń z filtrów turbin (zastawa) i kanał przepławki dla ryb.
Obrazek


10. Hala maszyn.
Obrazek


Prace na kompleksem zapora – elektrownia zostały ukończone w lutym 1906 roku, wtedy też nastąpiło napełnienie nowopowstałego zbiornika do założonego w projekcie poziomu.
Posiadał on powierzchnię ok. 30 ha, rozciągał 9 km w górę rzeki, a jego objętość wynosiła ok. 1500000 m3


11. Widok ogólny elektrowni w Smukale. Od lewej: budynki wytwórni karbidu; jaz; „wyspa”; most i kanał roboczy elektrowni; budynek elektrowni.
Obrazek


Budynki wytwórni karbidu umieszczone były na tarasach wyciętych w 12 metrowej skarpie. Ich układ był tak pomyślany, żeby transport technologiczny w trakcie produkcji (od materiału wyjściowego - do produktu końcowego) odbywał się zawsze „z górki”. Było to, z pewnością, sporym udogodnieniem. W budynkach pracowały trzy piece łukowe do wytwarzania karbidu. Produkowano też azotniak, wapno pokarbidowe, oraz opakowania do karbidu w postaci beczek (50; 100 kg) z blachy obołowionej.
Gotowe wyroby były ładowane bezpośrednio na wagony kolejki wąskotorowej. Tą samą drogą zaopatrywano wytwórnię w kamień wapienny, koks i blachę – niezbędne do produkcji. Zakład posiadał własny zestaw kolejowy do przemieszczania ładunków w jego obrębie.
Pracownicy mieli do dyspozycji zaplecze socjalne (szatnię, łazienki z prysznicami, stołówkę) Aby dostać się do jakiegokolwiek pomieszczenia nie trzeba było wychodzić z budynków.


12. Budynki wytwórni karbidu. U dołu budynku widoczne składy kolejki wąskotorowej.
W głębi jaz zapory z przepustem dla tratw (po lewej).
Obrazek


13. Hala produkcji opakowań do karbidu
Obrazek


Wszyscy pracownicy administracji, oraz część robotników, otrzymała mieszkania służbowe z własnymi ogródkami, a nawet polami uprawnymi.
Na „wyspie” pomiędzy Brdą a kanałem roboczym znajdowały się:
- budynek mieszkalny urzędników
- remiza
- stajnie
- budynek starej maszynowni (pierwszej elektrowni)
- przystanek kolejki wąskotorowej (Smukała-elektrownia)

Po odzyskaniu niepodległości w 1920 roku, stanowiące do tej pory jeden organizm, wytwórnia karbidu i elektrownia, przeszły pod zarząd odrębnych instytucji - „Karbid Wielkopolski” SA i Zakład Sieci Energetycznej.
Podzielone zakłady prowadziły działalność do września 1939 roku kiedy to wycofujące się polskie wojska wysadziły jaz unieruchamiając tym samym elektrownię i wytwórnię karbidu.


14. Wysadzony przez polskie wojsko jaz w trakcie prac rozbiórkowych. (1940)
Obrazek


Okupanci usiłowali odbudować elektrownię siłami okolicznych mieszkańców i więźniów obozu przesiedleńczego zorganizowanego na terenie byłej wytwórni karbidu.
Odbudowa ta prowadzona była w oparciu , istniejące już przed wojną, polskie plany zagospodarowania Brdy. Zgodnie z tą koncepcją nastąpiła ponowna zmiana przebiegu Brdy. Nominalny spad wody dla elektrowni podniesiono do 8,0 m.
W ramach prowadzonych robót Niemcy zdołali wykonać główne budowle hydrotechniczne: zaporę, przerzutnię tratw, jazy, upusty i budynek siłowni mieszczący się w zaporze. Pomimo że budowa ta pochłonęła wiele ofiar, nie została ukończona.
Po wojnie, wyposażenie elektrowni zostało dostarczone przez firmy niemieckie, zgodnie z zamówieniami złożonymi, przez okupantów, jeszcze czasie wojny. Zastosowano dwie turbiny Kaplana firmy Voith i dwa generatory Simens- Schukertverke o łącznej mocy 4 MW.
Uruchomienie elektrowni nastąpiło 26 października 1951 roku.

Likwidacja wytwórni karbidu (jako dużego klienta), jak również brak przeprawy przez Brdę, doprowadził do szybkiej likwidacji linii kolejki Smukała – Maksymilianowo. (została rozebrana w 1949 roku )
Budynki – schedę po „Karbidzie wielkopolskim” przejął Zakład Sieci Energetycznej, który w 1956 roku, przekazał te budynki Okręgowemu Ośrodkowi Dokształcania Zawodowego.


15. Budynek dawnej wytwórni karbidu w 1956 roku. Obecnie internat OODZ.
Obrazek


16. Elektrownia Smukała - wygląd obecny
Obrazek


17. Elektrownia Smukała - widok z góry:
Obrazek


18. Porównanie do układu przedwojennego:
Obrazek


Materiały:
- Drawieński Park Narodowy
- Elektrownie wodne sp.z.o.o
- OODZ Bydgoszcz (fot.15)
- Portal osiedlowy Opławiec - Janowo – Smukała (fot.5;6;7;)
- Industrie und Gewerbe in Bromberg - Bruno Böhm & Co.
- Bydgoszcz - Historia, kultura, życie gospodarcze - pr.zb.


Na górę
 Wyświetl profil  
 
Post: poniedziałek, 11 lip 2011, 17:47 
Offline
BSMZ Bunkier

Rejestracja: sobota, 23 kwie 2011, 19:48
Posty: 2454
Świetna praca, gratuluję :)

_________________
opuszczonebydgoszcz.blogspot.com


Na górę
 Wyświetl profil  
 
Post: poniedziałek, 11 lip 2011, 21:18 
Offline
Gość
Awatar użytkownika

Rejestracja: środa, 12 sie 2009, 19:53
Posty: 2097
MWS gratulacje. Koparka opada.


Na górę
 Wyświetl profil  
 
Post: wtorek, 2 sie 2011, 21:20 
Offline
Gość

Rejestracja: wtorek, 12 kwie 2011, 18:50
Posty: 246
Bardzo długo (choć może niezbyt intensywnie) szukałem zdjęć mostu kolejki nad Brdą...Wyrazy uznania dla autora.


Na górę
 Wyświetl profil  
 
Post: wtorek, 2 sie 2011, 23:35 
Offline
Gość
Awatar użytkownika

Rejestracja: środa, 11 lis 2009, 22:37
Posty: 406
Nie jestem pewien, czy po wojnie... w elektrowni pracują dwie turbiny. Rok produkcji 1942. Więc być może jeszcze podczas wojny były montowane, choć elektrownie uruchomiono po.
Obrazek

Obrazek

Obrazek

Obrazek

_________________
"Cudze wiedzieć rzeczy ciekawość jest, a swoje potrzeba"
Andrzej Maksymilian Fredro


Na górę
 Wyświetl profil  
 
Post: czwartek, 4 sie 2011, 14:57 
Offline
Gość

Rejestracja: środa, 2 wrz 2009, 20:54
Posty: 89
Lokalizacja: Bydgoszcz
Wielkie dzięki za ten temat i bardzo ciekawe informacje.
Pozdrawiam


Na górę
 Wyświetl profil  
 
Post: sobota, 12 lis 2011, 17:13 
Offline
Gość
Awatar użytkownika

Rejestracja: wtorek, 8 mar 2011, 01:02
Posty: 437
Współczesne zdjęcia pozostałości po karbidowni.

Budynek mieszkalny pracowników dawnej karbidowni dzisiaj:

Obrazek

Obrazek


Budynek mieszkalny pracowników administracji:
(fragment tego budynku widoczny na fot. 5 w poście powyżej)

Obrazek

Obrazek

Obrazek


Teren i (po części) zabudowa dawnej karbidowni – dzisiaj szkoła.
Ta alejką prowadziła jedna z bocznic na teren zakładu:

Obrazek


Pozostałości mostu i wyspy:
(za duze na forum)

Obrazek


Na górę
 Wyświetl profil  
 
Post: środa, 13 lut 2013, 18:44 
Offline
Gość
Awatar użytkownika

Rejestracja: czwartek, 29 gru 2011, 20:51
Posty: 6931
^^^ Dwie niesamowitości :!:
Niesamowicie ciekawy temat! Nie wiedziałem, że znajdę w nim tyle, co tu mówić, historycznych perełek! Brawo MWS.

Wiele razy byłem na 'tamie' z tego tematu. Ale nie pamiętałem, (w rozmowie ze znajomym), czy jest tam przepławka.
I posłałem w sieć pytanie o nią. I jedno z miejsc, do których mnie odesłało, to ten temat, tu na Bunkrze! I to jest ta druga niesamowitość. Że jestem tu już 'trochę', ponad rok i do tej pory, na to tu nie trafiłem! :D


Na górę
 Wyświetl profil  
 
Post: środa, 13 lut 2013, 19:35 
Offline
Moderator
Moderator
Awatar użytkownika

Rejestracja: piątek, 26 gru 2008, 00:00
Posty: 5901
Lokalizacja: Bydgoszcz-Fordon
Przepławka jak najbardziej jest - między tamą, a elektrownią.

Obrazek


Na górę
 Wyświetl profil  
 
Post: piątek, 4 kwie 2014, 17:07 
Offline
Gość
Awatar użytkownika

Rejestracja: czwartek, 29 gru 2011, 20:51
Posty: 6931
Mam współczesne zdjęcia widoku na zalew. Pozwalają one pomóc wyobrazić sobie, w których miejscach były dawne obiekty, w czasie gdy był poprzedni, dawny niższy poziom wody.


Załączniki:
Smukała.JPG
Smukała.JPG [ 39.47 KiB | Przeglądany 8267 razy ]
S K 1.JPG
S K 1.JPG [ 74.54 KiB | Przeglądany 8267 razy ]
S K 2.JPG
S K 2.JPG [ 52.71 KiB | Przeglądany 8267 razy ]
Na górę
 Wyświetl profil  
 
Post: poniedziałek, 24 paź 2016, 18:51 
Offline
Gość
Awatar użytkownika

Rejestracja: czwartek, 29 gru 2011, 20:51
Posty: 6931
Pora, by pomału na nowo powstawiać zdjęcia ilustrujące opis fabryki i okolicy, który jest we wyższych wpisach, opracowany przez MWS.
Poniżej widok ogólny na fabrykę i zbliżenie na dawny, nie istniejący już most.


Załączniki:
MWS1.JPG
MWS1.JPG [ 61.69 KiB | Przeglądany 5796 razy ]
most.JPG
most.JPG [ 52.78 KiB | Przeglądany 5796 razy ]
Na górę
 Wyświetl profil  
 
Wyświetl posty nie starsze niż:  Sortuj wg  
Nowy temat Odpowiedz w temacie  [ Posty: 11 ] 

Strefa czasowa UTC+1godz. [letni]


Kto jest online

Użytkownicy przeglądający to forum: Obecnie na forum nie ma żadnego zarejestrowanego użytkownika i 1 gość


Nie możesz tworzyć nowych tematów
Nie możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz dodawać załączników

Szukaj:
       
Technologię dostarcza phpBB® Forum Software © phpBB Group