Forum Bydgoskiego Stowarzyszenia Miłośników Zabytków "BUNKIER"

Na mapie z 1890 roku nakładanej na googlemap przez mariwa http://stare-mapy.tk/. Znalazłem nieistniejący cmentarz na północnym zakończeniu ulicy Gajowej.
W tym miejscu są obecnie tory kolejowe, które biegną po przesunięciu ich tam z ulicy Kamiennej. Pamiętam jeszcze czynny przejazd kolejowy Kamienna – Stepowa. Tory starej linii zamknięto chyba na początku lat 70-tych. Jakiś czas funkcjonowały prawdopodobnie łącznie z obwodowymi. Musiało tak być, bo inaczej nie mógłbym pamiętać tego przejazdu.
Druga mapka z 1944 roku nie pokazuje już cmentarza – widać tory i zarys terenu lokomotywowni – wtedy jeszcze w planach, wybudowanej inaczej niż ten wstępny zarys pokazuje. Nie bardzo rozumiem tu pewnej daty – podaje się informację o uruchomieniu torów obwodowych dopiero w 1964 roku. Czy zatem tory na niemieckiej mapie to tylko plany?
Czy to był cmentarz ewangelicki, żydowski, czy inny? Z map wynika, że cmentarz zaczynał się tuż przed torami, więc może został jeszcze po nim jakiś kamień?

1890


1944

...wydaje mi się, żę chodzi o zwykły błąd kartograficzny - przesunięcie cmentarza bielawskiego w osi wschód-zachód.
Wszystko na to wskazuje, ale mogę się mylić, gdyż jest to pierwsze co mi się nasunęło na myśl.
Zaczynam "grzebać" w archiwach.

Raczej na pewno błąd - na mapie z 1914 roku, czyli 24 lata po 1890, cmentarz jest na "właściwym" miejscu: http://kpbc.umk.pl/dlibra/docmetadata?i ... B5C88D7-42

_________________
...dlaczego w XXI wieku musimy być ludźmi renesansu?

Ciekawe. Przecież to nie mapa sztabowa Armi Czerwonej. Nigdy nie podejrzewałbym niemieckiego kartografa o taki błąd. Ale wygląda, że to całkiem prawdopodobne.
W międzyczasie ustaliłem, że linia kolejowa, która stała się potem linią obwodową była wcześniej - od lat 30-tych była skrótem węglówki na Maksymilianowo. Dopiero w latach 60 - tych uzupełniono łuk w stronę Bydgoszczy Głównej ( tam brakowało kawałka torów) i stała się obwodową zastępując ostatecznie tę w linii ulicy Kamiennej. Ta przebudowa i rozbudowa wiązała się z elektryfikacją, przebudową wiaduktów i obniżaniem torów pod starymi wiaduktami, by zmieściła sie trakcja elektryczna. Zbudowano stację Bydgoszcz Leśna. Podawana data 1964 jako data tej zamiany jest raczej za wczesna.

Na mapach z 1939 roku ten łuk obwodówki jest zaznaczony jako planowany.

_________________
...dlaczego w XXI wieku musimy być ludźmi renesansu?

Hrab
Mnie się również nie chce wierzyć , że kartograf się pomylił.

Co to znaczy na " właściwym " miejscu ?!
Zaznaczony obszar mógł być pierwszą lokalizacją najstarszego cmentarza ewangelickiego w tej okolicy !
Starszego niż wzmianki historyczne !
Cmentarz ten przechodził wiele dziwnych zmian lokalizacyjnych.
Nie można bezpodstawnie negować źródeł historycznych w tym wypadku mapy z 1890 r tylko dlatego , że ....coś nie pasuje !

Proszę to przeczytać ;

http://www.cmentarz.bydgoszcz.pl/index.php?id=9

.... w szczególności od tego wiersza;

Cytat ..." Na nieregularne rozplanowanie cmentarza parafii św. Wincentego á Paulo miało wpływ wiele czynników i zmian. Można stwierdzić, iż w ciągu minionych 125 lat przeszedł on cztery etapy zmieniające zarówno jego układ jak i powierzchnię:

I etap – cmentarz gminy Bielawy (lata 1884 – 1910), najstarsza historycznie część cmentarza
II etap – W październiku 1929 r. zarząd miasta Bydgoszczy podarował parafii św. Wincentego a’ Paulo parcelę o powierzchni 2 ha i 45 arów, przeznaczoną na powiększenie cmentarza.
III etap – Po 1945 r. cmentarz powiększono o fragment cmentarza w kierunku ul. K. Puławskiego. Następnie w latach 70-tych cmentarz został powiększony o tereny obejmujące teren przy kościele Zmartwychwstania Pańskiego – część dawnej żwirowni.
IV etap – Ostatnia zmiana terenu cmentarza zaszła na początku lat 80-tych, kiedy zlikwidowano dom zarządcy cmentarza i niewielki ogród, w miejscu tym powstały cztery pola grzebalne."

1. Odcinek węglówki Kapuścisko Małe - Maksymilianowo oddano do użytku 15 maja 1928 r. To nie był skrót węglówki, a jeden z jej najważniejszych odcinków bowiem masa transportów z węglem na pólnoc szła od Torunia i na B.G. parowóz musiał być odczepiany i obracany. Na odcinkach węglówki z Nowej Wsi Wielkiej i na pólnoc od Maksymilianowa prace wciąż trwały (pociągi pojechały nimi w 1930 r.).

2. Pierwsze prace na łącznicy Bydgoszcz Główna - Kapuścisko Małe wykonali Niemcy przed 1918 r. (roboty ziemne+wiadukty). W 1928 r. był już możliwy końcowy montaż torów, ale ułożono jedynie niewielki fragment od B.G. wykorzystywany jako bocznica.

3. Parowozownia/lokomotywownia Bydgoszcz Wschód (Kapuścisko Tranzytowe) została oddana do użytku 1 stycznia 1938 r. Prace przy jej budowie trwały prawie od początku lat trzydziestych.

4. Łącznica B.G.-Bydgoszcz Wschód ruszyła w maju 1964 r. a tym samym był to kres ruchu pociągów po śladzie ul. Kamiennej (oprócz bocznicy do Makrumu).

W monografii węglówki autorstwa G. Kotlarza jest sporo zdjęć starego przebiegu torów od B.G do B.Wschód.

_________________
Situation Normal All F....... Up

...nie spocząłem "na laurach" - wyszukałem.

Tam BYŁ CMENTARZ! ...i w tym samym czasie był też cmentarz bielawski.

Być może lokalizacja jest dużo starsza, niż cmentarza bielawskiego, gdyż podane przez Ciebie informacje wskazują na znaną obecnie nerkopolię.
Znalazłem go na dość dokładnym planie z 1908 roku. Jest na terenie ówcześnie leśnym.
Malutki. Jeśli wierzyć w wyskalowanie mapy, to zajmował kwadrat o boku ok. 25m.

http://kpbc.umk.pl/dlibra/docmetadata?i ... m=pubstats


Nie znalazłem natomiast jeszcze żadnych wzmianek o tej lokalizacji.

...no to jest zagadka: od kiedy istniał, kiedy został zlikwidowany, czy zostały jakieś ślady, jakiego wyznania?

Zniknąć musiał pomiędzy 1908 a 1914, gdyż na dokładnym planie z 1914 roku już go nie ma.

Być może jego umiejscowienie, bądź co bądź, niezły kawałek od najbliższych budynków mieszkalnych oraz w lesie, miało związek z epidemiami w 1845-46 roku?

Wskazówką zaś do likwidacji może być data budowy kolejowej linii skrótowej - węglówki do Maksymilianowa, o której wspomniał Hrab.

Widzę w podglądzie, że WDW w międzyczasie napisał, iż prace przygotowawcze do utworzenia tej linii zaczęły się przed rokiem 1918. Biorąc pod uwagę ważność tej linii oraz fakt, że dopiero w 1928 roku było technicznie możliwe ułożenie torowiska, to prace mogły zacząć się nawet w 1914, likwidując przy tym ten cmentarzyk.

...historia zaczyna się składać do kupy:)

_________________
...dlaczego w XXI wieku musimy być ludźmi renesansu?

"Cmentarz powstał w latach 1882-1885 na terenie podmiejskiej gminy Bielawy. Przeznaczony był zarówno dla katolików, jak i ewangelików Jego pierwotny obszar wynosił 1 ha, a w 1910 r. został powiększony o 0,5 ha" - za Wikipedią

"Cmentarz na Bielawach został założony w czasach, kiedy dzisiejsze osiedle było podmiejską gminą. Prawdopodobnie ok. 1882 - 1885 r., niektóre źródła podają datę założenia 6 lipca 1884 r. Przeznaczony było dla katolików i ewangelików, chowanych w osobnych kwaterach. Sporadycznie grzebano też zmarłych innych wyznań z wyjątkiem Żydów. Był to cmentarz o powierzchni 1 ha, powiększony w 1910 r. o kolejne 0,5 ha." - za www.cmentarz.bydgoszcz.pl

...do innych źródeł nie mam, niestety, dostępu...

Nie chodzi więc na pewno o cmentarz bielawski, gdyż ten "tajemniczy" miał znacznie mniejszą powierzchnię, niż wspominany 1 ha.

Swoje domysły w kwestii epidemii, jako przyczyny powstania nekropolii opieram na istnieniu u zbiegu Wald Str. i Heide Str. obiektów, opisanych na mapie, jako "Cholera Baracken".

_________________
...dlaczego w XXI wieku musimy być ludźmi renesansu?

Trochę bardziej "obrazowo":

_________________
...dlaczego w XXI wieku musimy być ludźmi renesansu?

Te baraki cholerycze w lesie i cmentarz w pobliżu to chyba właściwy trop.
Mapa agronomiczna 1906 r.

...obecnie, niestety nie odnajdzie się resztek cmentarzyka (torowisko), ani śladu fundamentów baraków cholerycznych - o ile cokolwiek nich pozostało, to znajduje się pod nasypem zjazdu z wiaduktu na Wyszyńskiego w kierunku miasta...

_________________
...dlaczego w XXI wieku musimy być ludźmi renesansu?

Może komuś uda się nałożyć lokalizację tych baraków na mapę satelitarną. Możliwe, że mam po nich pamiątkę. W tym miejscu w lesie rósł kępami dziki winobluszcz, którego sadzonki wykopałem (jako dzieciak na zlecenie mamy) dawno temu i rozpleniłem w wielu miejscach, także mam przy domu.
Na tych mapach zauważyłem też fabrykę silikatów koło cmentarza bielawskiego. To wyjaśniło mi genezę dwóch wielkich żwirowni w okolicy. Jedna była pod częścią cmentarza bielawskiego utworzona od strony Osiedla Leśnego, a druga na tyłach szkoły trzydziestki. Ta pod cmentarzem była głębsza i miała strome piaskowe skarpy, po których sią skakało i zjeżdżało na sankach (mieszkałem za przejazdem, niedaleko "Mytla").
Mogła być tam też mała wąskotorówka przemysłowa.
Ale to temat na osobny wątek.
Jak stopi się śnieg, to obejrzę miejsce cmentarza, bo to nie tylko torowisko, ale także jego okolica od Gajowej.

podejrzewam, że trudno będzie coś zlokalizować ponieważ tak jak kończy się Gajowa to zaczynają się tory a za nimi teren lokomotywowni. Za płotem od strony lasu nie pamiętam, żebym kiedykolwiek natknął się na jakiś cmentarz lub jego resztki a lasek i "sahara" to był częsty punkt wypadowy. Też mieszkałem blisko Mytla. Myślę, że jeżeli kiedyś był tam cmentarzyk to w czasie powstawania lokomotywowni albo został gdzieś przeniesiony albo zrównano go z ziemią.

Złożyłem już wczoraj prośbę o nałożenie map - w wątku viewtopic.php?f=31&t=5520.
Pożyjemy - zobaczymy.

Spróbowałbym to zrobić nawe sam, ale nie wiem, niestety, jak skopiować mapę satelitarną do jpg...

_________________
...dlaczego w XXI wieku musimy być ludźmi renesansu?

Moim zdaniem tajemniczy, mały cmentarz był raczej starym , gminnym cmentarzem ewangelickim.
Być może brano go pod uwagę w czasie panowania epidemii, ale wątpię by pochowano tam chorych.

Dla młodszych forumowiczów ;
Mytel znajdował się na parterze tego budynku ;

viewtopic.php?f=71&t=1165&p=8497&hilit=trzy+korony#p8497

AERO, czemu mieliby pochować chorych? Kiedyś chowali tylko zmarłych .
A jesli tam nie pochowali zmarłych w epidemii, to gdzie, skoro obok były baraki dla izolacji chorych, z których niewielu przeżyło?
To jeszcze gdzieś w okolicy musiałby być kolejny cmentarz.
Na mapie widac tez krzyż przy tym cmentarzu. Prawdopodobnie jest to karawaka. Więc może, jeśli nie wyłącznie i przez cały czas, to wcześniej lub obok był tu cmentarz epidemiczny.

Uśmiałem się

Wszystko przez pośpiech .

Mam nadzieję, że nie czytali tego urzędasy z N.F.O.Z
Mogliby wprowadzić to w życie

Dopiero teraz zauważyłem ten maleńki krzyż na mapie z 1906.
Kartograf jednak, jak sam zauważyłeś, naniósł go obok zaznaczonego cmentarza.
Możliwe, że jest to karawaka na przyległej do ewangelickiej, kwaterze cmentarza epidemicznego.

Upieram się, że był tam jednak cmentarz ewangelicki , bo jeśli nie , to gdzie gmina miała inny ?

Sporo jednak chorych przeżyło, co przy ówczesnym stanie wiedzy medycznej jest zastanawiające.
W rejencji bydgoskiej zachorowało na cholerę 7779 osób a ozdrowiało aż 3187 !

Obecnie w miejscu cmentarza jest torowisko w wykopie i skarpa usypana przy torowisku i wyrównana u góry z nieco wyższym terenem od Gajowej. Nie ma śladów po cmentarzu. Za torami widać płoty lokomotywowni.